22 ŞUBAT 2012 ÇARŞAMBA
Taktik Savaş Uçağı Pazarına Genel Bir Bakış
Küresel ekonomik kriz etkisini her alanda hissettirmekte. Buna paralel olarak dünya çapında çok sayıda ülkenin savunma bütçesi daraldı; pek çok projede yavaşlama, ertelenme, ötelenme ya da sayı / bütçe indirimi yoluna gidildi.
Doğaları gereği, hizmete alınmalarından emekliye ayrılmalarına kadar geçen sürenin ve eğitim, işletme ve idame maliyetlerinin en yüksek olduğu savunma sistemlerinden olan taktik savaş uçakları da bu durum değişmedi. Ancak ilginç bir şekilde 2011 sonu 2012 başı, bir seri çok ilginç gelişmeye sahne oldu. Birleşik Arap Emirlikleri, Hindistan, Japonya, Umman ve İsviçre'den gelen alım kararları, sektörü hareketlendirdi.
Dünya genelinde taktik savaş uçağı pazarındaki güncel durumun fotografını şu şekilde çekmeye çalıştım:
Doğaları gereği, hizmete alınmalarından emekliye ayrılmalarına kadar geçen sürenin ve eğitim, işletme ve idame maliyetlerinin en yüksek olduğu savunma sistemlerinden olan taktik savaş uçakları da bu durum değişmedi. Ancak ilginç bir şekilde 2011 sonu 2012 başı, bir seri çok ilginç gelişmeye sahne oldu. Birleşik Arap Emirlikleri, Hindistan, Japonya, Umman ve İsviçre'den gelen alım kararları, sektörü hareketlendirdi.
Dünya genelinde taktik savaş uçağı pazarındaki güncel durumun fotografını şu şekilde çekmeye çalıştım:
Birleşik Arap Emirlikleri
2004 - 2007 yılları arasında ABD'den 55 adet F-16E ile 25 adet F-16F teslim alan Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) hava kuvvetleri envanterindeki ayrıca 60 adet de Dassault Mirage 2000-9 bulunuyor. Ülke 2008 yılından bu yana Dassault firması ile, Mirage 2000-9'ların yeni nesil Rafale uçakları ile birebir değiştirilmesi konusunda görüşmeler yürütmekteydi. Ancak 2011 sonunda, Dubai Hava Gösterileri'nin arifesinde Eurofighter (Typhoon) ile Boeing (F-15E ve F/A-18E/F Super Hornet) firmalarına Teklife Çağrı Dosyası (TÇD) gönderilmesi Fransız cephesinde soğuk duş etkisi yarattı. Bu gelişmenin hemen ardından BAE yetkililerinin, söz konusu TÇD girişiminin nedeni olarak Fransız firmasının pazarlıklarda göstermiş olduğu uzlaşmaz tavrın etkili olduğunu açıklaması, Rafale için son derece önem taşıyan bu satış ümitlerinin sönmek üzere olduğu yorumlarına neden oldu. Ayrıca 2011 ortalarında Lockheed Martin yetkililerinin açıkladığına göre BAE, firma ile ilave F-16E/F alımı için de sözleşme görüşmeleri yürütmekte.
Brezilya
Şubat 2005'te iptal edilen FX projesinin yerine Temmuz 2008'de başlatılan FX-2 projesi, Brezilya HvK envanterindeki AMX A1M ve F-5M uçaklarının yerini almak üzere ilk etapta 36 modern savaş uçağının tedariğini kapsıyor. FX projesinin iptalinden sonra ara çözüm olarak ikinci el savaş uçağı piyasasına yönelen ülke, Eylül 2007'de Ürdün'den F-5E/F Tiger alma yoluna gitti. 10 F-5E ve dört F-5F olmak üzere 14 uçağı kapsayan tedarik projesinde ilk üç F-5E, Jordanian Aerospace'de bakımdan geçtikten sonra Ağustos 2008'te teslim edildi. Söz konusu uçaklar halen EMBRAER tarafından kapsamlı bir aviyonik iyileştirmesine tabi tutuluyorlar. Sözleşmesi Nisan 2011'de imzalanan proje kapsamında uçaklara havada yakıt ikmal sistemi eklenmesi, Fiat Grifo-F radar, Elbit aviyonik sistemleri, gelişmiş silah sistemleri entegrasyonu yer alıyor.
 |
| FX-2 projesinin adayları (Kaynak: Hangar de Plastico) |
Brezilya ara çözüm olarak ayrıca derin askeri ve stratejik ilişkilerinin mevcut olduğu Fransa'dan Mirage 2000 alımını da gerçekleştirdi. Kiralanan 10 adet Mirage 2000C (Brezilya HvK kodlaması F-2000C) ve iki Mirage 2000B (F-2000B) uçağının teslimatı Ağustos 2008'de tamamlandı. Envanterdeki 43 adet AMX A1M saldırı uçağının aviyonik modernizasyonu için ise yine EMBRAER, sözleşmesi Ocak 2011'de imzalanan bir proje yürütüyor. 2014 yılında tamamlanması planlanan proje kapsamında uçaklara eklencek sistemler arasında yeni nesil görev bilgisayarı, modern aviyonik göstergeler, HUD ve modern elektronik harp sistemleri bulunuyor.
Ara çözüm olarak bu faaliyetler devam etmekteyken, yeni nesil taktik savaş uçağı ihtiyacı kapsamında Temmuz 2008'de FX-2 olarak adlandırılan yeni proje başlatıldı. Başlangıç olarak 36 uçağın tedariğini içeren projede uzun vadede sayının 120'ye çıkması söz konusu. Boeing (F/A-18E/F Super Hornet), Dassault (Rafale) ve Saab (Gripen NG) firmalarının TÇD'ye cevap verdiği projede karar, ülkenin ekonomik durumu nedeniyle ertelenmiş durumda.Bulgaristan
Bulgaristan uzun süredir, 2015'te emekliye ayrılacak olan, Soğuk Savaş emektarı MiG-21bis ve Su-25K uçaklarını değiştirmek istiyor. Bu kapsamda yeni ya da ikinci el 8 - 16 adet taktik savaş uçağı ihtiyacı tanımlanmış durumda. Bu kapsamda 2011 Ocak ayında Dassault (Rafale), Eurofighter (Typhoon), Saab (Gripen), Boeing (F/A-18E/F Super Hornet) ve Lockheed Martin (F-16C/D Block 50/52 ve ikinci el F-16A/B Block 25) firmalarına bir Bilgi İstek Dosyası (BİD) gönderildi. Ne var ki, ekonomik güçlükler nedeniyle henüz bir TÇD yayınlanabilmiş değil. Bu arada Almanya, hava kuvvetlerinden ikinci el Typhoon transferini de teklif etti.
Danimarka
Danimarka 2005 Ağustos'unda ayında envanterdeki F-16A/B uçaklarını değiştirmek üzere 48 adet yeni nesil savaş uçağı tedariği için bir BİD yayınladı. Projede adaylar Lockheed Martin (F-35 Lightning II), Saab (Gripen NG), Boeing (F/A-18E/F Super Hornet Block II). Danimarka'nın F-35 projesinde Level III katılımcısı olması nedeniyle bu uçak en avantajlı aday konumunda ancak uçağın yüksek maliyeti ve bütçe sıkıntıları nedeniyle kuvvetli bir muhalefet de mevcut. SAAB'ın 48 uçak için 2005'te vermiş olduğu, 100% offset içeren USD1.82 - 2.91 milyarlık teklif diğer adaylara nazaran daha avantajlı konumda. Öte yandan Aralık 2007'de yarıştan çekilen Eurofighter Nisan 2011'de, ihale düzenlendiği takdirde teklif vereceğini açıkladı. 2015 olarak belirlenen hizmete giriş tarihi hedefinin tutturulmasının mümkün görünmemesi bir yana, bütçe sorunları nedeniyle seçimin 2010'ların sonuna kadar sarkması söz konusu.
Ara çözüm olarak bu faaliyetler devam etmekteyken, yeni nesil taktik savaş uçağı ihtiyacı kapsamında Temmuz 2008'de FX-2 olarak adlandırılan yeni proje başlatıldı. Başlangıç olarak 36 uçağın tedariğini içeren projede uzun vadede sayının 120'ye çıkması söz konusu. Boeing (F/A-18E/F Super Hornet), Dassault (Rafale) ve Saab (Gripen NG) firmalarının TÇD'ye cevap verdiği projede karar, ülkenin ekonomik durumu nedeniyle ertelenmiş durumda.Bulgaristan
Bulgaristan uzun süredir, 2015'te emekliye ayrılacak olan, Soğuk Savaş emektarı MiG-21bis ve Su-25K uçaklarını değiştirmek istiyor. Bu kapsamda yeni ya da ikinci el 8 - 16 adet taktik savaş uçağı ihtiyacı tanımlanmış durumda. Bu kapsamda 2011 Ocak ayında Dassault (Rafale), Eurofighter (Typhoon), Saab (Gripen), Boeing (F/A-18E/F Super Hornet) ve Lockheed Martin (F-16C/D Block 50/52 ve ikinci el F-16A/B Block 25) firmalarına bir Bilgi İstek Dosyası (BİD) gönderildi. Ne var ki, ekonomik güçlükler nedeniyle henüz bir TÇD yayınlanabilmiş değil. Bu arada Almanya, hava kuvvetlerinden ikinci el Typhoon transferini de teklif etti.
Danimarka
Danimarka 2005 Ağustos'unda ayında envanterdeki F-16A/B uçaklarını değiştirmek üzere 48 adet yeni nesil savaş uçağı tedariği için bir BİD yayınladı. Projede adaylar Lockheed Martin (F-35 Lightning II), Saab (Gripen NG), Boeing (F/A-18E/F Super Hornet Block II). Danimarka'nın F-35 projesinde Level III katılımcısı olması nedeniyle bu uçak en avantajlı aday konumunda ancak uçağın yüksek maliyeti ve bütçe sıkıntıları nedeniyle kuvvetli bir muhalefet de mevcut. SAAB'ın 48 uçak için 2005'te vermiş olduğu, 100% offset içeren USD1.82 - 2.91 milyarlık teklif diğer adaylara nazaran daha avantajlı konumda. Öte yandan Aralık 2007'de yarıştan çekilen Eurofighter Nisan 2011'de, ihale düzenlendiği takdirde teklif vereceğini açıkladı. 2015 olarak belirlenen hizmete giriş tarihi hedefinin tutturulmasının mümkün görünmemesi bir yana, bütçe sorunları nedeniyle seçimin 2010'ların sonuna kadar sarkması söz konusu.
 |
| Güney Kore'de kendine ilk satış başarısı arayan F-15SE Silent Eagle |
Güney Kore
Hava Kuvvetleri ihtiyacı için KFX yeni nesil savaş uçağı geliştirme projesini yürüten Güney Kore, envanterdeki F-4 ve F-5'lerin değiştirilmesi için de üç aşamalı bir tedarik programı yürütüyor. F-X adı verilen bu projenin ilk aşaması olan F-X I kapsamında 2002 yılında Boeing F-15K Slam Eagle seçildi. USD4.2 milyarlık proje kapsamında 40 adet F-15K'nın teslimatı 2008'de tamamlandı. Müteakibden başlatılan F-X II projesinde 2008 yılında Boeing ile ilave 21 adet F-15K için USD2.4 milyarlık bir sözleşme imzalandı. Teslimatların 2010 Eylül'ünde başladığı F-X II'nin 2012 Mart'ında tamamlanması planlanıyor.
Son aşama olan F-X III projesinde ise TÇD 30 Ocak günü yayınlandı. Toplam 40 - 60 uçağın tedariğinin öngörüldüğü F-X III'de adaylar Boeing F-15SE Silent Eagle, Lockheed Martin F-35A Lightning II ve Eurofighter Typhoon Tranche III. Rusya'nın PAK FA T-50 ile katılacağı beklenmekteydi ancak Suhoy firması TÇD'ye yanıt vermedi. Projede ihalenin Haziran 2012'de sonuçlanması, Sözleşmenin Ekim 2012'de imzalanması ve teslimatların 2016'da başlaması öngörülüyor.
Hırvatistan
Hava kuvvetleri hizmetindeki 6 adet MiG-21bis uçağını 2013 civarında emekliye sevkedecek olan Hırvatistan uzun süredir yeni savaş uçağı arayışında. Ülkenin ekonomik durumu, yeni uçak tedariğini zorlaştırmakta: Nitekim en son Şubat 2010'da toplanan Ulusal Savunma Konseyi, yeni bir ihalenin açılmasını 2012'ye kadar ertelemişti. Dahası, ülkenin ekonomik durumu, yeni uçak tedarik ilkalım masrafları bir yana, modern bir savaş uçağı için gerekli işletme, idame, altyapı ve eğitim giderlerini kolayca karşılayabilecek durumda görünmüyor. Bu ortamda Almanya'nın F-4F Phantom II hibe teklifinin masadaki seçeneklerden biri: Tüm F-4F filosunu 2013'te emekliye ayıracak olan Almanya, 2011 Mart'ında Hırvatistan'a 20 adet F-4F uçağını, silah sistemi, yedek parça ve yer destek teçhizatı ile birlikte hibe etmeyi teklif etmişti. Öte yandan SAAB, 2011 Ekim sonunda 12 adet Gripen uçağı için USD1.1 milyarlık bir teklif sundu. 100% offset oranı içeren teklifte ayrıca, yeni uçaklar hizmete girene kadar doğacak boşluğu doldurmak için İsveç HvK'den JAS-39A/B kiralanması seçeneği de bulunuyor. ABD'den ikinci el F-16A/B Block 25 tedariği de gündemdeki bir diğer seçenek.
Hindistan
Askeri havacılık sanayiinin en çok konuşulan konularından biri de Hindistan'ın MMRCA (Medium Multi-Role Combat Aircraft; Orta Çok Görevli Savaş Uçağı) ihalesiydi. TÇD'nin Ağustos 2007'de yayınlandığı proje ile, Hint HvK envanterindeki MiG-21, MiG-27 ve Jaguar uçaklarının yerini alacak yeni nesil savaş uçaklarının teknoloji transferi ile üretimi hedefleniyor. İlk aşamada, ilk 18 adedi hazır alınıp gerisi teknoloji transferi ile üretilecek 126 uçak tedarik edilecek; opsiyonlarla birlikte uzun vadede toplam sayının 200'ü bulması bekleniyor. Proje başlangıcında adaylar Eurofighter EF-2000, Dassault Rafale, Boeing F/A-18E/F, Lockheed Martin F-16IN, MiG-35 ve Saab Gripen IN idi. Oldukça yoğun bir teknik değerlendirme ve uçuş testi sürecinden sonra 28.04.2011 tarihinde açıklanan kısa listeye Eurofighter ve Dassault firmaları kaldı. 31.01.2012 tarihinde yapılan açıklama ile Dassault Rafale'nin kazandığı duyuruldu. En az USD15 milyar dolarlık bir hacme ulaşması beklenen MMRCA projesi, Rafale'nin ilk ihracat başarısı olma özelliği taşıyor.
MMRCA dışında Hindistan'ın gündemindeki bir diğer taktik savaş uçağı programı ise PMF (Perspective Multi-Role Fighter).Rusya ile müşterek geliştirilecek 5. nesil savaş uçağı tedariğinin öngörüldüğü PMF'de, PAK FA türevi olacak 250 - 300 adet uçağı ortak üretimi hedefleniyor. USD295 milyon bedelli kavramsal tasarım sözleşmesi 21.12.2010 tarihinde imzalandı. 2012 ikinci yarısında sözleşmesinin imzalanması beklenen projenin toplam hacminin USD 35,000,000,000 civarında gerçekleşmesi bekleniyor.
Irak
Hava kuvvetlerini tekrar kurma sürecindeki Irak, hava savunma ve yakın hava desteği görevlerinde kullanılmak üzere 18 adet F-16 alımı için ABD nezdinde 2010 yılında bir girişim başlattı. ABD Savunma Bakanlığı'nın FMS (Foreign Military Sales; Yabancı Askeri Satışlar) programı ile yürütülen tedarik projesi, DSCA (Defense Security Cooperation Agency; Savunma Güvenlik İşbirliği Dairesi) biriminin ABD Kongresi'ne 15.09.2010 tarihinde ilettiği bilgi notu ile resmen başladı. 2014 - 2018 yılları arasında teslim edilecek 12 adet F-16C Block 52, 6 adet F-16D Block 52 için USD835 milyonluk sözleşme Aralık 2011'de imzalandı. Teknik kapasite olarak standart Block 50/52 F-16'lardan daha düşük seviyede olan uçaklar F-16IQ olarak adlandırılıyor. Irak bu ilk 18 uçağa ilaveten 18 adet daha F-16IQ alımı için Aralık 2011'de FMS sürecini başlattı.
Hava Kuvvetleri ihtiyacı için KFX yeni nesil savaş uçağı geliştirme projesini yürüten Güney Kore, envanterdeki F-4 ve F-5'lerin değiştirilmesi için de üç aşamalı bir tedarik programı yürütüyor. F-X adı verilen bu projenin ilk aşaması olan F-X I kapsamında 2002 yılında Boeing F-15K Slam Eagle seçildi. USD4.2 milyarlık proje kapsamında 40 adet F-15K'nın teslimatı 2008'de tamamlandı. Müteakibden başlatılan F-X II projesinde 2008 yılında Boeing ile ilave 21 adet F-15K için USD2.4 milyarlık bir sözleşme imzalandı. Teslimatların 2010 Eylül'ünde başladığı F-X II'nin 2012 Mart'ında tamamlanması planlanıyor.
Son aşama olan F-X III projesinde ise TÇD 30 Ocak günü yayınlandı. Toplam 40 - 60 uçağın tedariğinin öngörüldüğü F-X III'de adaylar Boeing F-15SE Silent Eagle, Lockheed Martin F-35A Lightning II ve Eurofighter Typhoon Tranche III. Rusya'nın PAK FA T-50 ile katılacağı beklenmekteydi ancak Suhoy firması TÇD'ye yanıt vermedi. Projede ihalenin Haziran 2012'de sonuçlanması, Sözleşmenin Ekim 2012'de imzalanması ve teslimatların 2016'da başlaması öngörülüyor.
Hırvatistan
Hava kuvvetleri hizmetindeki 6 adet MiG-21bis uçağını 2013 civarında emekliye sevkedecek olan Hırvatistan uzun süredir yeni savaş uçağı arayışında. Ülkenin ekonomik durumu, yeni uçak tedariğini zorlaştırmakta: Nitekim en son Şubat 2010'da toplanan Ulusal Savunma Konseyi, yeni bir ihalenin açılmasını 2012'ye kadar ertelemişti. Dahası, ülkenin ekonomik durumu, yeni uçak tedarik ilkalım masrafları bir yana, modern bir savaş uçağı için gerekli işletme, idame, altyapı ve eğitim giderlerini kolayca karşılayabilecek durumda görünmüyor. Bu ortamda Almanya'nın F-4F Phantom II hibe teklifinin masadaki seçeneklerden biri: Tüm F-4F filosunu 2013'te emekliye ayıracak olan Almanya, 2011 Mart'ında Hırvatistan'a 20 adet F-4F uçağını, silah sistemi, yedek parça ve yer destek teçhizatı ile birlikte hibe etmeyi teklif etmişti. Öte yandan SAAB, 2011 Ekim sonunda 12 adet Gripen uçağı için USD1.1 milyarlık bir teklif sundu. 100% offset oranı içeren teklifte ayrıca, yeni uçaklar hizmete girene kadar doğacak boşluğu doldurmak için İsveç HvK'den JAS-39A/B kiralanması seçeneği de bulunuyor. ABD'den ikinci el F-16A/B Block 25 tedariği de gündemdeki bir diğer seçenek.
HindistanAskeri havacılık sanayiinin en çok konuşulan konularından biri de Hindistan'ın MMRCA (Medium Multi-Role Combat Aircraft; Orta Çok Görevli Savaş Uçağı) ihalesiydi. TÇD'nin Ağustos 2007'de yayınlandığı proje ile, Hint HvK envanterindeki MiG-21, MiG-27 ve Jaguar uçaklarının yerini alacak yeni nesil savaş uçaklarının teknoloji transferi ile üretimi hedefleniyor. İlk aşamada, ilk 18 adedi hazır alınıp gerisi teknoloji transferi ile üretilecek 126 uçak tedarik edilecek; opsiyonlarla birlikte uzun vadede toplam sayının 200'ü bulması bekleniyor. Proje başlangıcında adaylar Eurofighter EF-2000, Dassault Rafale, Boeing F/A-18E/F, Lockheed Martin F-16IN, MiG-35 ve Saab Gripen IN idi. Oldukça yoğun bir teknik değerlendirme ve uçuş testi sürecinden sonra 28.04.2011 tarihinde açıklanan kısa listeye Eurofighter ve Dassault firmaları kaldı. 31.01.2012 tarihinde yapılan açıklama ile Dassault Rafale'nin kazandığı duyuruldu. En az USD15 milyar dolarlık bir hacme ulaşması beklenen MMRCA projesi, Rafale'nin ilk ihracat başarısı olma özelliği taşıyor.
MMRCA dışında Hindistan'ın gündemindeki bir diğer taktik savaş uçağı programı ise PMF (Perspective Multi-Role Fighter).Rusya ile müşterek geliştirilecek 5. nesil savaş uçağı tedariğinin öngörüldüğü PMF'de, PAK FA türevi olacak 250 - 300 adet uçağı ortak üretimi hedefleniyor. USD295 milyon bedelli kavramsal tasarım sözleşmesi 21.12.2010 tarihinde imzalandı. 2012 ikinci yarısında sözleşmesinin imzalanması beklenen projenin toplam hacminin USD 35,000,000,000 civarında gerçekleşmesi bekleniyor.
Irak
Hava kuvvetlerini tekrar kurma sürecindeki Irak, hava savunma ve yakın hava desteği görevlerinde kullanılmak üzere 18 adet F-16 alımı için ABD nezdinde 2010 yılında bir girişim başlattı. ABD Savunma Bakanlığı'nın FMS (Foreign Military Sales; Yabancı Askeri Satışlar) programı ile yürütülen tedarik projesi, DSCA (Defense Security Cooperation Agency; Savunma Güvenlik İşbirliği Dairesi) biriminin ABD Kongresi'ne 15.09.2010 tarihinde ilettiği bilgi notu ile resmen başladı. 2014 - 2018 yılları arasında teslim edilecek 12 adet F-16C Block 52, 6 adet F-16D Block 52 için USD835 milyonluk sözleşme Aralık 2011'de imzalandı. Teknik kapasite olarak standart Block 50/52 F-16'lardan daha düşük seviyede olan uçaklar F-16IQ olarak adlandırılıyor. Irak bu ilk 18 uçağa ilaveten 18 adet daha F-16IQ alımı için Aralık 2011'de FMS sürecini başlattı.
 |
| İsviçre HvK renkleri ile Gripen E (temsilî resim) |
İsviçre
İsviçre HvK envanterindeki F-5E/F Tiger savaş uçaklarının yerini almak üzere yeni nesil savaş uçağı tedariğini içeren Partial Tiger Replacement projesinde TÇD 07.01.2008 tarihinde yayınlandı. İhaleye Saab (Gripen NG), Eurofighter (Typhoon) ve Dassault (Rafale) ile teklif verdi. 30.11.2011 tarihinde Gripen'ın seçildiği duyuruldu. Gripen NG üzerine şekillendirilmiş Gripen E/F modelinden 22 adet üretilecek. 100% oranında off-set içeren projenin mali boyutunun USD3.3 milyar dolayında gerçekleşmesi bekleniyor. Değerlendirme sürecinde teknik kriterlerde Rafale'nin öne çıktığı ancak Gripen'ın özellikle düşük maliyeti sayesinde seçildiği yorumları yapılmakta.
Japonya
2011 yılının taktik savaş uçağı pazarındaki son haberlerinden biri Japonya'dan geldi. F-4EJ uçaklarının yerini almak üzere yeni nesil modern jet savaş uçağı tedariği için başlatılan F-X projesinde Japonya uzun süre ABD nezdinde Lockheed Martin F-22 Raptor için girişimlerde bulundu. Ancak ABD'nin bu uçağın ihracatını yapmama kararı alması üzerine ihale süreci hızlandı. Proje ofisinin 2011 Ocak ayında kurulmasından sonra Lockheed Martin (F-35A Lightning II), Eurofighter (Typhoon Tranche III) ve Boeing'e (F/A-18E/F Super Hornet Block II) 05.04.2011 tarihinde TÇD gönderildi yayınlandı. Eylül 2011'de tekliflerin alınmasının ardında Aralık 2011'de Lockheed Martin F-35'in seçildiği açıklandı. Toplam 42 uçağın tedarik edilmesi planlanıyor. İlk dört uçak için 2012 mali yılında bütçe ayrılması ve bunların 2016 yılında hizmete girmesi bekleniyor. Toplam maliyetin, Japonya'nın kendine özgü koşulları nedeniyle USD20.5 milyarı bulabileceği hesaplanıyor.
Kuveyt
1991 Körfez Savaşı'ndan sonra ABD'den 40 adet F/A-18C/D Hornet alan Kuveyt, bu uçakları yenilemek için ilk olarak 2001 yılında bir girişim başlattı. ABD ile 20 adet yeni F/A-18E/F Super Hornet tedariği için yürütülen görüşmeler bir sözleşme ile neticelenmedi. 14 ila 28 Rafale'nin tedariği için 2010 yılında Dassault firması ile görüşmelere başlandı ve bu kapsamda 2010 Temmuz ayında Kuveyt'te test uçuşları gerçekleştirildi. Ancak testlerden bir süre sonra uluslararası savunma basınına, Kuveyt Hava Kuvvetleri yetkililerinin Rafale'nin performansından memnun kalmadığı, Boeing F-15SE Silent Eagle ile ilgilenildiği yönünde haberler yansıdı.
Malezya
Malezya, hizmetteki MiG-29N uçaklarını, artan işletme / idame maliyetleri nedeniyle 2010 yılında emekliye ayırmayı planlıyordu. Ancak Şubat 2010'da, kalan sekiz MiG-29N'nin hizmet ömrünün 2015 yılına kadar uzatılması için motor, gövde ve alt sistem iyileştirmesi için bir proje başlatıldı ancak henüz herhangi bir firma ile sözleşme imzalanmış değil. Öte yandan MiG-29N'lerin yerini alacak 18 adet modern savaş uçağının tedariği için MRCA (Multi-Role Combat Aircraft; Çok Rollü Savaş Uçağı) projesi başlatıldı. TÇD'nin hazırlandığı projede muhtemel adaylar Boeing F/A-18E/F Super Hornet, Dassault Rafale, Eurofighter Typhoon ve Saab Gripen. Malezya'nın ekonomik durumuna bağlı olarak sözleşmenin 2013 yılında imzalanması bekleniyor.
Romanya
Avrupa'da yeni savaş uçağı ihtiyacı en acil olan ülkelerden biri de Romanya. Yaklaşık 70 adet modernize edilmiş MiG-21 LanceR'in hizmet ömrü dolmak üzere. 2011 başından itibaren başlayacak emekliye ayırma süreci 2013 sonunda tamamlanacak. Bu tarihe kadar yeni bir savaş uçağı alımı yönünde karar alınmazsa Romen hava savunma kabiliyeti akamete uğrayacak. Bu ihtiyacı karşılamak için Romen Ulusal Savunma Konseyi 2010 Mart'ında ABD'den ikinci el 24 adet F-16 alımı yönünde hükümete bir tavsiye kararı yayınladı. Öte yandan aynı sene Mayıs ayında SAAB Gripen ve Eurofighter Typhoon teklifleri de Bükreş'e iletildi. 24 adet JAS-39C/D'nin satışını içeren SAAB'ın teklifi, aynı Bulgaristan ve Hırvatistan örneklerinde olduğu gibi 100% offset kapsamakta. Diğer tarafta ise Eurofighter, İtalyan HvK'nden ikinci el Typhoon Tranche 1 transferini de öneriyor. F-16 alımı ise iki aşamalı olarak öngörülmüş durumda: Başlangıçta ABD'den 24 adet F-16C/D Block 25'in alımı ve akabinde modernizasyonu, ikinci safhada da 24 adet yeni üretim F-16C/D Block 50/52'nin tedariği isteniyor. Ne var ki ülkenin içinde bulunduğu ekonomik kriz nedeniyle 2012 başı itibariyle henüz bir adım atılabilmiş değil.
Suudi Arabistan
72 adet Eurofighter Typhoon uçaklarını teslim almakta olan Suudi Arabistan, 2011'in taktik savaş uçağı alanındaki son bombasını ABD ile F-15SA projesi ile patlattı. 29 Aralık günü, Suudi Arabistan HvK envanterindeki 72 adet F-15S'nin F-15SA seviyesine modernizasyonu ile 84 adet yeni üretim F-15SA için USD29.4 milyarlık bir sözleşme imzalandığı duyuruldu. Projede teslimatların 2014 yılında başlaması planlanıyor. F-15'in en gelişmiş türevlerinden biri olacak F-15SA'nın başlıca özellikleri arasında APG-63(V)3 aktif elektronik tarayıcılı radar (Active Electronically Scanned Array; AESA), sayısal elektronik harp sistemi (Digital Electronic Warfare System; DEWS), kaska monteli görüş sistemi (Joint Helmet Mounted Cueing System; JHMCS) aviyonik sistemleri ile AGM-88 HARM radarsavar ve AGM-84 Block II Harpoon gemisavar füze gibi silahlar bulunuyor.
Türkiye
Türkiye, hava kuvvetlerinde bulunan 175 adet Block 40 ve Block 50 türevi F-16'yı Peace Onyx III projesi ile kapsamlı bir aviyonik modernizasyonuna tabi tutuyor. Projenin 2014 yılında tamamlanması planlanıyor. Kalan 37 adet F-16C/D Block 30 ise, Özgür projesi ile milli bir aviyonik ve silah sistemi iyileştirmesinden geçecek. F-16 filosu ayrıca, Peace Onyx IV projesi kapsamında 30 adet yeni F-16C/D Block 50+ ile takviye edilmekte; bu projede de teslimatlar 2012 içinde tamamlanacak. 2010'ların ikinci yarısında hizmete girecek F-35A Lightning II'lerle birlikte görev yapacak, hava - hava ağırlıklı bir uçağın tasarım ve geliştirmesi için ise TAI, kavramsal tasarım çalışmalarına devam ediyor. TX / FX adlı bu proje kapsamında Güney Kore, SAAB, Alenia ve Boeing ile görüşmeler yürütülmekte. Şimşek projesi ile milli olanaklarla modernize edilen F-4'lerin 2020'ye gelmeden, 50'ye yakın F-4E 2020 Terminator'un ise 2020'lerden itibaren emekliye ayrılması planlanıyor.
UmmanHalen hava kuvvetleri hizmetinde 12 adet Lockheed Martin F-16C/D ve 13 adet SEPECAT Jaguar bulunan Umman, Ağustos 2010'da yeni F-16 alımı için FMS sürecini başlattı. 18 adet yeni F-16C/D Block 50/52, ilgili silah ve aviyonik sistemleri ile mevcut 12 F-16C/D Block 50'nin modernizasyonunu içeren paketin toplam bedeli USD3.5 milyar idi. Süreç içinde alım miktarı 12'ye (10 adet F-16C Block 50, 2 adet F-16D Block 50) düşürüldü ve Aralık 2011'de Lockheed Martin ile USD600 milyonluk sözleşme imzalandı. FMS kanalı ile işletilen projede teslimatların Kasım 2016'da tamamlanması bekleniyor.
Toplam 24 adet F-16C/D Block 50 ile yetinmeyen Umman bir yandan da Eurofighter Typhoon alımı ile ilgileniyor. İngiltere ile Kraliyet Hava Kuvvetleri'nden 24 adet ikinci el Typhoon alımı için uzun süredir sözleşme görüşmeleri yürütülmekte. Temmuz 2008'de mutabakata varılan yaklaşık USD2.2 milyarlık anlaşma henüz hayata geçirilebilmiş değil. Hizmetteki Jaguar'ların yerini alması planlanan Typhoon'ların teslim alınmadan önce, yer saldırı görevlerine yönelik tadil edilmesi planlanıyor. Alım süreci ile ilgili olarak Umman hükümeti 23 Ocak günü BAE Systems'a bir TÇD yayınladı. Firma ile sözleşmenin 2012 ikinci yarısında imzalanması bekleniyor.
YunanistanSon derece ağır bir ekonomik kriz yaşayan Yunanistan'da tüm devlet mekanizması durma noktasına gelmiş durumda. Bu ağır buhrandan silahlı kuvvetler de nasibini aldı. Avrupa Birliği, IMF ve Avrupa Merkez Bankası'nın ekonomik yardım paketindeki şartlardan biri de, işletme / idame giderleri dışında savunma bütçesinden en az 25% kesinti yapılması idi, ki Şubat ayı içinde onaylanan ikinci ekonomik yardım paketi koşulları arasında savunma bütçesinden ilave kesintiler yapılması da bulunuyor. Bu durum, çok sayıda yüksek öneme sahip tedarik ve modernizasyon ihtiyacı bulunan Yunan Silahlı Kuvvetlerini büyük ölçüde olumsuz etkilemiş durumda.
Halen hava kuvvetlerinde 155'ten fazla F-16C/D, 24 adet Mirage 2000-5EG/BG, 19 adet Mirage 2000EG/BG, 30'dan fazla F-4E AUP ile 35 civarında A-7E / TA-7C Corsair bulunan Yunanistan'da, F-4E'lerin yerini almak üzere 2000'lerin başında Eurofighter Typhoon seçilmişti. Ancak önce 2004 Atina Olimpiyatları için yapılan hazırlıkların getirdiği ağır mali yük ve akabinde ekonomik güçlükler bu projenin başlamasını engelledi. Arada oluşan boşluğu kapatmak için ise Peace Xenia IV projesi ile 2009 - 2010 yılları arasında 30 adet F-16C/D Block 52+ tedarik edildi. Eurofighter'ın geçtiğimiz ay Atina'daki ofisini kapatması ise, Yunanistan'ın Typhoon hayallerine konulan son nokta oldu.
2013 olarak planlanmış bulunan A-7'lerin emekliye ayrılması, işletme / idame maliyetlerini kısmak için erkene alınabilir. F-4E AUP'ların da benzer bir akıbete uğraması muhtemel görünüyor. Öte yandan hizmet ömürlerinin ikinci yarısında olan, Ege üzerindeki önleme uçuşlarında oldukça yıpranmış 35 civarında F-16 Block 30 ve 19 civarında Mirage 2000'in kısa süre içinde ya modernize edilmesi ya da uçuştan çekilmesi gerekiyor. Mirage 2000-5 projesine dahil edilmemiş bu 19 uçağın modernizasyonu daha önce gündeme gelmiş, ancak maliyet nedeniyle vazgeçilmişti. 19 uçak için şimdiki darboğaz ortamında 2000-5 gibi kapsamlı, zahmetli ve masraflı bir iyileştirme projesinin başlatılması olasılığı zayıf görünüyor. Bir seçenek, gövde iyileştirmesi ve güçlendirmesi yolu ile uçuş ömrünün uzatılması olabilir. Benzer durum Block 30 filosu için de söz konusu: CCIP projesinden 2010'da vazgeçilmişti. Mirage 2000EG/BG ve Block 30 F-16'ların ikinci el olarak satışa çıkartılması ihtimali de mevcut.
İsviçre HvK envanterindeki F-5E/F Tiger savaş uçaklarının yerini almak üzere yeni nesil savaş uçağı tedariğini içeren Partial Tiger Replacement projesinde TÇD 07.01.2008 tarihinde yayınlandı. İhaleye Saab (Gripen NG), Eurofighter (Typhoon) ve Dassault (Rafale) ile teklif verdi. 30.11.2011 tarihinde Gripen'ın seçildiği duyuruldu. Gripen NG üzerine şekillendirilmiş Gripen E/F modelinden 22 adet üretilecek. 100% oranında off-set içeren projenin mali boyutunun USD3.3 milyar dolayında gerçekleşmesi bekleniyor. Değerlendirme sürecinde teknik kriterlerde Rafale'nin öne çıktığı ancak Gripen'ın özellikle düşük maliyeti sayesinde seçildiği yorumları yapılmakta.
 | |
| F-35A'yı Japon renkleri ile gösteren çizim (Kaynak: ARC Forums) |
2011 yılının taktik savaş uçağı pazarındaki son haberlerinden biri Japonya'dan geldi. F-4EJ uçaklarının yerini almak üzere yeni nesil modern jet savaş uçağı tedariği için başlatılan F-X projesinde Japonya uzun süre ABD nezdinde Lockheed Martin F-22 Raptor için girişimlerde bulundu. Ancak ABD'nin bu uçağın ihracatını yapmama kararı alması üzerine ihale süreci hızlandı. Proje ofisinin 2011 Ocak ayında kurulmasından sonra Lockheed Martin (F-35A Lightning II), Eurofighter (Typhoon Tranche III) ve Boeing'e (F/A-18E/F Super Hornet Block II) 05.04.2011 tarihinde TÇD gönderildi yayınlandı. Eylül 2011'de tekliflerin alınmasının ardında Aralık 2011'de Lockheed Martin F-35'in seçildiği açıklandı. Toplam 42 uçağın tedarik edilmesi planlanıyor. İlk dört uçak için 2012 mali yılında bütçe ayrılması ve bunların 2016 yılında hizmete girmesi bekleniyor. Toplam maliyetin, Japonya'nın kendine özgü koşulları nedeniyle USD20.5 milyarı bulabileceği hesaplanıyor.
Kuveyt
1991 Körfez Savaşı'ndan sonra ABD'den 40 adet F/A-18C/D Hornet alan Kuveyt, bu uçakları yenilemek için ilk olarak 2001 yılında bir girişim başlattı. ABD ile 20 adet yeni F/A-18E/F Super Hornet tedariği için yürütülen görüşmeler bir sözleşme ile neticelenmedi. 14 ila 28 Rafale'nin tedariği için 2010 yılında Dassault firması ile görüşmelere başlandı ve bu kapsamda 2010 Temmuz ayında Kuveyt'te test uçuşları gerçekleştirildi. Ancak testlerden bir süre sonra uluslararası savunma basınına, Kuveyt Hava Kuvvetleri yetkililerinin Rafale'nin performansından memnun kalmadığı, Boeing F-15SE Silent Eagle ile ilgilenildiği yönünde haberler yansıdı.
Malezya
Malezya, hizmetteki MiG-29N uçaklarını, artan işletme / idame maliyetleri nedeniyle 2010 yılında emekliye ayırmayı planlıyordu. Ancak Şubat 2010'da, kalan sekiz MiG-29N'nin hizmet ömrünün 2015 yılına kadar uzatılması için motor, gövde ve alt sistem iyileştirmesi için bir proje başlatıldı ancak henüz herhangi bir firma ile sözleşme imzalanmış değil. Öte yandan MiG-29N'lerin yerini alacak 18 adet modern savaş uçağının tedariği için MRCA (Multi-Role Combat Aircraft; Çok Rollü Savaş Uçağı) projesi başlatıldı. TÇD'nin hazırlandığı projede muhtemel adaylar Boeing F/A-18E/F Super Hornet, Dassault Rafale, Eurofighter Typhoon ve Saab Gripen. Malezya'nın ekonomik durumuna bağlı olarak sözleşmenin 2013 yılında imzalanması bekleniyor.
 |
| F-16C Block 52'yi Romen HvK renklerinde gösteren temsilî resim (Kaynak: RomaniaMilitary) |
Avrupa'da yeni savaş uçağı ihtiyacı en acil olan ülkelerden biri de Romanya. Yaklaşık 70 adet modernize edilmiş MiG-21 LanceR'in hizmet ömrü dolmak üzere. 2011 başından itibaren başlayacak emekliye ayırma süreci 2013 sonunda tamamlanacak. Bu tarihe kadar yeni bir savaş uçağı alımı yönünde karar alınmazsa Romen hava savunma kabiliyeti akamete uğrayacak. Bu ihtiyacı karşılamak için Romen Ulusal Savunma Konseyi 2010 Mart'ında ABD'den ikinci el 24 adet F-16 alımı yönünde hükümete bir tavsiye kararı yayınladı. Öte yandan aynı sene Mayıs ayında SAAB Gripen ve Eurofighter Typhoon teklifleri de Bükreş'e iletildi. 24 adet JAS-39C/D'nin satışını içeren SAAB'ın teklifi, aynı Bulgaristan ve Hırvatistan örneklerinde olduğu gibi 100% offset kapsamakta. Diğer tarafta ise Eurofighter, İtalyan HvK'nden ikinci el Typhoon Tranche 1 transferini de öneriyor. F-16 alımı ise iki aşamalı olarak öngörülmüş durumda: Başlangıçta ABD'den 24 adet F-16C/D Block 25'in alımı ve akabinde modernizasyonu, ikinci safhada da 24 adet yeni üretim F-16C/D Block 50/52'nin tedariği isteniyor. Ne var ki ülkenin içinde bulunduğu ekonomik kriz nedeniyle 2012 başı itibariyle henüz bir adım atılabilmiş değil.
Suudi Arabistan
72 adet Eurofighter Typhoon uçaklarını teslim almakta olan Suudi Arabistan, 2011'in taktik savaş uçağı alanındaki son bombasını ABD ile F-15SA projesi ile patlattı. 29 Aralık günü, Suudi Arabistan HvK envanterindeki 72 adet F-15S'nin F-15SA seviyesine modernizasyonu ile 84 adet yeni üretim F-15SA için USD29.4 milyarlık bir sözleşme imzalandığı duyuruldu. Projede teslimatların 2014 yılında başlaması planlanıyor. F-15'in en gelişmiş türevlerinden biri olacak F-15SA'nın başlıca özellikleri arasında APG-63(V)3 aktif elektronik tarayıcılı radar (Active Electronically Scanned Array; AESA), sayısal elektronik harp sistemi (Digital Electronic Warfare System; DEWS), kaska monteli görüş sistemi (Joint Helmet Mounted Cueing System; JHMCS) aviyonik sistemleri ile AGM-88 HARM radarsavar ve AGM-84 Block II Harpoon gemisavar füze gibi silahlar bulunuyor.
Türkiye
Türkiye, hava kuvvetlerinde bulunan 175 adet Block 40 ve Block 50 türevi F-16'yı Peace Onyx III projesi ile kapsamlı bir aviyonik modernizasyonuna tabi tutuyor. Projenin 2014 yılında tamamlanması planlanıyor. Kalan 37 adet F-16C/D Block 30 ise, Özgür projesi ile milli bir aviyonik ve silah sistemi iyileştirmesinden geçecek. F-16 filosu ayrıca, Peace Onyx IV projesi kapsamında 30 adet yeni F-16C/D Block 50+ ile takviye edilmekte; bu projede de teslimatlar 2012 içinde tamamlanacak. 2010'ların ikinci yarısında hizmete girecek F-35A Lightning II'lerle birlikte görev yapacak, hava - hava ağırlıklı bir uçağın tasarım ve geliştirmesi için ise TAI, kavramsal tasarım çalışmalarına devam ediyor. TX / FX adlı bu proje kapsamında Güney Kore, SAAB, Alenia ve Boeing ile görüşmeler yürütülmekte. Şimşek projesi ile milli olanaklarla modernize edilen F-4'lerin 2020'ye gelmeden, 50'ye yakın F-4E 2020 Terminator'un ise 2020'lerden itibaren emekliye ayrılması planlanıyor.
UmmanHalen hava kuvvetleri hizmetinde 12 adet Lockheed Martin F-16C/D ve 13 adet SEPECAT Jaguar bulunan Umman, Ağustos 2010'da yeni F-16 alımı için FMS sürecini başlattı. 18 adet yeni F-16C/D Block 50/52, ilgili silah ve aviyonik sistemleri ile mevcut 12 F-16C/D Block 50'nin modernizasyonunu içeren paketin toplam bedeli USD3.5 milyar idi. Süreç içinde alım miktarı 12'ye (10 adet F-16C Block 50, 2 adet F-16D Block 50) düşürüldü ve Aralık 2011'de Lockheed Martin ile USD600 milyonluk sözleşme imzalandı. FMS kanalı ile işletilen projede teslimatların Kasım 2016'da tamamlanması bekleniyor.
Toplam 24 adet F-16C/D Block 50 ile yetinmeyen Umman bir yandan da Eurofighter Typhoon alımı ile ilgileniyor. İngiltere ile Kraliyet Hava Kuvvetleri'nden 24 adet ikinci el Typhoon alımı için uzun süredir sözleşme görüşmeleri yürütülmekte. Temmuz 2008'de mutabakata varılan yaklaşık USD2.2 milyarlık anlaşma henüz hayata geçirilebilmiş değil. Hizmetteki Jaguar'ların yerini alması planlanan Typhoon'ların teslim alınmadan önce, yer saldırı görevlerine yönelik tadil edilmesi planlanıyor. Alım süreci ile ilgili olarak Umman hükümeti 23 Ocak günü BAE Systems'a bir TÇD yayınladı. Firma ile sözleşmenin 2012 ikinci yarısında imzalanması bekleniyor.
YunanistanSon derece ağır bir ekonomik kriz yaşayan Yunanistan'da tüm devlet mekanizması durma noktasına gelmiş durumda. Bu ağır buhrandan silahlı kuvvetler de nasibini aldı. Avrupa Birliği, IMF ve Avrupa Merkez Bankası'nın ekonomik yardım paketindeki şartlardan biri de, işletme / idame giderleri dışında savunma bütçesinden en az 25% kesinti yapılması idi, ki Şubat ayı içinde onaylanan ikinci ekonomik yardım paketi koşulları arasında savunma bütçesinden ilave kesintiler yapılması da bulunuyor. Bu durum, çok sayıda yüksek öneme sahip tedarik ve modernizasyon ihtiyacı bulunan Yunan Silahlı Kuvvetlerini büyük ölçüde olumsuz etkilemiş durumda.
Halen hava kuvvetlerinde 155'ten fazla F-16C/D, 24 adet Mirage 2000-5EG/BG, 19 adet Mirage 2000EG/BG, 30'dan fazla F-4E AUP ile 35 civarında A-7E / TA-7C Corsair bulunan Yunanistan'da, F-4E'lerin yerini almak üzere 2000'lerin başında Eurofighter Typhoon seçilmişti. Ancak önce 2004 Atina Olimpiyatları için yapılan hazırlıkların getirdiği ağır mali yük ve akabinde ekonomik güçlükler bu projenin başlamasını engelledi. Arada oluşan boşluğu kapatmak için ise Peace Xenia IV projesi ile 2009 - 2010 yılları arasında 30 adet F-16C/D Block 52+ tedarik edildi. Eurofighter'ın geçtiğimiz ay Atina'daki ofisini kapatması ise, Yunanistan'ın Typhoon hayallerine konulan son nokta oldu.
2013 olarak planlanmış bulunan A-7'lerin emekliye ayrılması, işletme / idame maliyetlerini kısmak için erkene alınabilir. F-4E AUP'ların da benzer bir akıbete uğraması muhtemel görünüyor. Öte yandan hizmet ömürlerinin ikinci yarısında olan, Ege üzerindeki önleme uçuşlarında oldukça yıpranmış 35 civarında F-16 Block 30 ve 19 civarında Mirage 2000'in kısa süre içinde ya modernize edilmesi ya da uçuştan çekilmesi gerekiyor. Mirage 2000-5 projesine dahil edilmemiş bu 19 uçağın modernizasyonu daha önce gündeme gelmiş, ancak maliyet nedeniyle vazgeçilmişti. 19 uçak için şimdiki darboğaz ortamında 2000-5 gibi kapsamlı, zahmetli ve masraflı bir iyileştirme projesinin başlatılması olasılığı zayıf görünüyor. Bir seçenek, gövde iyileştirmesi ve güçlendirmesi yolu ile uçuş ömrünün uzatılması olabilir. Benzer durum Block 30 filosu için de söz konusu: CCIP projesinden 2010'da vazgeçilmişti. Mirage 2000EG/BG ve Block 30 F-16'ların ikinci el olarak satışa çıkartılması ihtimali de mevcut.
Sayın Arda Mevlütoğlu'nun bir çalışmasıdır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder